Co to jest kacheksja nowotworowa?
Zgodnie z definicją Cachexia Consensus Conference kacheksja to „złożony zespół metaboliczny związany z podstawową chorobą i charakteryzujący się utratą mięśni z lub bez utraty masy tkanki tłuszczowej”. Na istotną utratę masy ciała najbardziej narażeni są chorzy z zaawansowanymi guzami trzustki, żołądka, jelita grubego, głowy i szyi. Jak wiemy, od dawna wykazano niezwykle istotny związek złego rokowania pacjenta z chorobą nowotworową i współistniejącą kacheksją. Jest to potwierdzeniem znaczenia słów pochodzących z języka greckiego „kakos” i „hexia” rozumianych jako zła kondycja. Bardzo niepokojący jest fakt, że wyniszczenie organizmu dotyczy dwóch na trzy osoby chorujące na nowotwór i jest bezpośrednią przyczyną zgonu co piątego pacjenta onkologicznego.
Jak zdiagnozować czy pacjent onkologiczny jest narażony na kacheksje?
Istnieje wiele kryteriów diagnostycznych oceniających zagrożenie kacheksją pacjentów chorych. Kilka z nich poniżej:
- – utrata masy ciała powyżej 5% lub
- – utrata masy ciała powyżej 2% u osób szczupłych (zależne od aktualnego ciężaru ciała i wzrostu – wskaźnik masy ciała (BMI) <20 kg/m2)
- – lub sarkopenia.
Dodatkowo międzynarodowy zespół ekspertów włączył BMI do kryteriów diagnostycznych stosowanych w celu klasyfikacji poziomu kacheksji nowotworowej. Zaproponowane kryteria to:
- stopień 0: Utrata masy ciała (ubytek ± 2,4%) z BMI <25 kg/m2 (mediana przeżycia, 29 miesięcy)
- stopień 1:
- – BMI 20 do 25 kg/m2 i utrata masy ciała ≥ 2,4% lub
- – BMI ≤ 28 kg/m2 i utrata masy ciała o 2,5% do 6% (mediana przeżycia, 14,6 miesięcy).
- stopień 2:
- – BMI 20 do 28 kg/m2 i utrata masy ciała 2,5% do 6%, lub
- – BMI ≤ 28 kg/m2 i utrata masy ciała o 6% do 11% (mediana przeżycia, 10,8 miesiąca)
- stopień 3:
- – BMI ≤ 20 kg/m2 i utrata masy ciała < 6% lub
- – BMI 20 do 28kg/m2 i utrata masy ciała o 6% do 11% lub
- – BMI 22 do > 28 kg/m2 i utrata masy ciała od 11% do 15% (mediana przeżycia, 7,6 miesięcy)
- stopień 4:
- – BMI ≤ 20 kg/m2 i stabilna masa ciała lub utrata 6% do 11% lub
- – BMI ≤ 22 kg/m2 utrata masy ciała o 11% do 15% lub
- – BMI ≤ 28 kg/m2 i utrata wagi > 15% (mediana przeżycia, 4,3 miesiąca)
Jak policzyć BMI?
BMI = masa ciała [kg] /wzrost [m] x wzrost [m]
Przykład: 60kg / 1,65m x 1,65m = 60kg/2,7m2 = 22,2 kg/m2
Wynik BMI mogą zaburzać:
- – Obrzęki
- – Ciąża
- – Nadmierna muskulatura
- – Amputacje
**do oceny BMI u dzieci stosuje się siatki centylowe
Jak policzyć % utratę wagi/masy ciała?
I ETAP (Twoja obecna masa ciała [kg]) x100 / (Twoja masa ciała przed chorobą [kg])II
ETAP: % utrata masy ciała = 100 – wynik z I ETAPU
Przykład:
I ETAP (60[kg]) x100 / (75 [kg]) = 6000/75 = 80
II ETAP: % utrata masy ciała = 100 – 80 = 20
Dodatkowe czynniki predykcyjne oraz warunkujące rozpoznanie kacheksji to:
Kryteria główne:
- 1. Utrata wagi o ponad 5% (używane są też inne wartości odcięcia np. >10%)
- 2. BMI (Body Mass Index) < 20 i utrata wagi >2%.
Kryteria dodatkowe:
- 1. CRP (C- reactive protein) > 10 mg/L, czynnik predykcyjny wiązany m.in. ze zmianami w obrębie mięśnia sercowego.
- 2. Albuminy < 3,2 g/dl
- 3. Hemoglobina < 12 g/dl
Fizjologiczne następstwa kacheksji nowotworowej:
- – utrata tkanki tłuszczowej i mięśniowej,
- – osłabienie,
- – brak apetytu, anoreksja,
- – zaburzenia metaboliczne,
- – upośledzeniem funkcji układu odpornościowego,
- – hipoabuminemia,
- – limfocytopenia,
- – niedokrwistość,
- – podwyższenie stężenia enzymów wątrobowych,
- – hipoglikemia,
- – niewydolność oddechowa,
- – ograniczenie zdolności do wykonywania czynności życia codziennego, interakcji społecznych,
- – pogorszenie jakości życia.
Publikacje z ostatnich lat wskazują również wpływ kacheksji nowotworowej na mięśnie szkieletowe, ale także na mięsień sercowy. Warto dodać, że jest to wpływ wieloczynnikowy zarówno metaboliczny, hormonalny, jak i immunologiczny. Zjawisko to niestety nie jest nadal w pełni wyjaśnione mimo faktu, że dotyczy ponad połowy pacjentów z chorobą nowotworową.
W związku z szeregiem powikłań, dotykających tak naprawdę każdy układ fizjologiczny w organizmie człowieka, niezwykle ważne jest, aby zapobiegać kacheksji. Każda najmniejsza, niezamierzona utrata masy ciała pacjenta onkologicznego jest sygnałem ostrzegawczym w kierunku niedożywienia oraz jego konsekwencji w postaci kacheksji, wyniszczenia. Dlatego też odpowiedni system żywieniowy jest niezwykle ważny, aby zapobiegać powikłaniom związanym z niedożywieniem oraz kacheksją, poprawić rokowania oraz jakość życia pacjenta onkologicznego. W żywieniu pacjenta z nowotworem zastosowanie powinny znaleźć naturalne produkty, a posiłki powinny mieć o wysoką gęstość odżywczą i być pełne witamin i minerałów.
