Kiedy jesteś w trakcie chemioterapii, czy radioterapii, nawet nie wiesz, jak niesamowite jest uczucie, gdy pomalujesz usta czerwoną szminką lub wybierzesz do kosmetyczki, by zrobić mały zabieg pielęgnacyjny dla swojej skóry. Takie małe prezenty jak np. stosowanie kosmetyków czy zabiegi kosmetyczne po chemioterapii i radioterapii są doskonałym elementem dla Twojego fizycznego i psychicznego dobrego samopoczucia.
We współczesnej onkologii, tak jak i w całej medycynie, uznanym sposobem weryfikacji postępów leczenia pacjentów jest ocena wyników badań laboratoryjnych lub klinicznych. W najprostszym przypadku obejmuje to pomiar tętna, ciśnienia krwi i temperatury oraz analizę wyników badań fizycznych, a na wyższym bardziej złożonym poziomie – analizę hematologiczną, tomografię komputerową, radiografię, testy funkcji narządów, analizę genetyczną i inne badania. Chociaż dostarczają one ważnych informacji o chorobie, zwłaszcza o chorobach przewlekłych i postępujących, niemożliwe jest oddzielenie choroby od kontekstu osobistego i społecznego danej osoby. Żadna choroba nie istnieje w próżni. Jednym ze sposobów uchwycenia tego kontekstu jest wykorzystanie mierników jakości życia. Są one akceptowane jako mierniki wyników w badaniach klinicznych, ale rzadko są stosowane w rutynowej praktyce klinicznej. Jakość życia staje się użytecznym narzędziem w medycynie, nie tylko do analizy wpływu choroby, ale także do oceny wpływu leczenia na dobrostan pacjentów, który podobnie jak jakość życia, jest odczuwany w na sposób wysoce zindywidualizowany.
Chemioterapia i radioterapia – skutki uboczne leczenia
Chemioterapia i radioterapia to bardzo skuteczne sposoby leczenia nowotworów, ale mają również skutki uboczne w postaci m.in. przykrych i zniekształcających reakcji skórnych, które nadal stanowią ważny problem zarówno dla pacjentów, jak i dla lekarzy prowadzących; chemioterapia w szczególności wpływa na włosy, paznokcie i skórę. Z psychologicznego i estetycznego punktu widzenia łysienie jest prawdopodobnie jednym z najtrudniejszych skutków ubocznych dla pacjentów. Co więcej, leczenie chorób nowotworowych przyczynia się do zmiany postrzegania przez pacjentów własnego ciała, „obrazu” ich ciała.
W konsekwencji pacjenci, a szczególnie pacjentki, mogą mieć specyficzne problemy związane z przystosowaniem się do choroby i leczenia, ponieważ wiążą się one z istotnymi zaburzeniami w obrazie ciała i seksualności. To wszystko są prawdziwe obawy, które mają wpływ na sposób podejmowania decyzji co do leczenia, na stosunek do leczenia i zdolność radzenia sobie z niepożądanymi skutkami ubocznymi terapii przeciwnowotworowej. Wskaźniki radzenia sobie są z chorobą stosunkowo nieistotne w odniesieniu do przebiegu choroby i mniej prognostyczne niż parametry somatyczne, ale mogą mieć istotny wpływ na jakość życia i psychiczne przystosowanie do choroby nowotworowej.
Wpływ samopoczucia na postrzeganie siebie w trakcie chemioterapii i radioterapii
Czy nasze samopoczucie może realnie wpływać na postrzeganie siebie w trakcie chemioterapii i radioterapii oraz po zakończeniu leczenia? Wykazano, że reakcje emocjonalne (rezygnacja, brak „ducha walki”, wysoki poziom lęku, fatalizm oraz bezradność/beznadziejność) są istotnymi czynnikami zapadalności na zaburzenia psychiczne pacjentów z nowotworami. W efekcie wraz z rutynową opieką nad chorymi na raka stosowane jest kilka rodzajów interwencji psychospołecznych. Większość z nich ma na celu poprawę wsparcia społecznego dla pacjentów, m.in. organizowanie grup wsparcia, poradnictwo lub udzielanie informacji medycznych na temat choroby i terapii. Eksperymentowano również z interwencjami dotyczącymi stylu życia, których celem jest poprawa masy ciała i dobrego samopoczucia psychicznego. Na przykład ćwiczenia fizyczne podczas leczenia uzupełniającego raka piersi skutkowały oczywistą poprawą sprawności fizycznej, zwiększając tym samym zdolność pacjentek do wykonywania codziennych czynności, które w innym przypadku mogłyby być upośledzone z powodu braku aktywności podczas leczenia. Wykazano, że interwencje w zakresie zarządzania stresem poznawczo-behawioralnym zmniejszają zakłócenia interakcji społecznych i poprawiają:
- – samopoczucie emocjonalne,
- – wprowadzają pozytywny stan umysłu,
- – pomagają w odnajdywaniu korzyści i pozytywnych zmian stylu życia.
Wsparcie społeczne w chorobie nowotworowej jest bardzo ważne i to w ciągu całego procesu leczenia. Jednak ze względu na dużą różnorodność chorób nowotworowych i sposobów ich leczenia wciąż nie ma wystarczających dowodów, aby stwierdzić, które interwencje psychologiczne są najbardziej skuteczne w danych chorobach. Jest więc prawdopodobne, że ich skuteczność zależy od stopnia, w jakim rozwiązują rzeczywiste problemy pacjentów. Przykładowo pacjentki z rakiem piersi muszą radzić sobie z problemami związanymi z wizerunkiem ciała i funkcjami seksualnymi, a więc zabiegi upiększające mogą być użytecznym sposobem na poprawę ich stanu psychicznego.
Chemioterapia i radioterapia: skórne skutki uboczne
Chemioterapia i radioterapia bardzo często przyczynia się do powstania skórnych skutków ubocznych. Oznacza to, że leczenie onkologiczne może zaburzać funkcjonowanie bariery skórnej, powodując zapalenie mieszków włosowych (wysypka skórna), suchość skóry, świąd, przebarwienia, zanokcicę oraz rumień dłoni i stóp. Dodatkowo skóra staje się podatna na infekcje oraz bardziej wrażliwa na alergeny i promieniowanie ultrafioletowe. Radioterapia powoduje szereg szczególnych skutków ubocznych, powszechnie określanych jako radiodermatitis. Jedną z najczęstszych ostrych reakcji skórnych jest popromienne zapalenie skóry, które może zmieniać się od postaci łagodnego rumienia do ciężkiego, zlewnego, wilgotnego złuszczania skóry. Wszyscy pacjenci poddawani radioterapii są narażeni na wystąpienie tych reakcji. Łączenie radioterapii i terapii ogólnoustrojowej może jeszcze bardziej zaostrzyć reakcje skórne, powodując ciężką suchość, stan zapalny, ścieńczenie skóry i martwicę górnej części skóry właściwej i naskórka. Reakcje te mogą prowadzić do zmniejszenia dawki lub przerwania terapii, co może być szkodliwe dla wyniku leczenia. Zaburzenia funkcji bariery skóry są wspólne dla podstawowych terapii onkologicznych, w takiej sytuacji ścisła i szybka współpraca między onkologami i dermatologami mogłaby pomóc podejmować najlepsze dla pacjentów strategie mające na celu opanowanie niepożądanych reakcji skórnych. Przy takim nagromadzeniu przykrych skutków ubocznych terapii onkologicznych ważne jest, aby skupić się na stanie psychicznym pacjentów i rozwijać wszelkiego rodzaju wsparcie, które pomoże im zachować nadzieję i pewność co do przyszłości. Zabiegi kosmetologiczne są właśnie takim wsparciem dla wszystkich chorych z nowotworami.
Onkokosmetologia, czyli kosmetyka onkologiczna
Onkokosmetologia, czyli kosmetyka onkologiczna to specjalny dział dermatologii, który zajmuje przywracaniem, a także zwiększaniem atrakcyjności fizycznej ciała człowieka po chorobie onkologicznej lub w trakcie jej trwania. Onkokosmetologia oferuje chorym na nowotwory nie tylko pielęgnację twarzy (nawilżanie, masaże nawilżające), makijaż korygujący, manicure i pedicure, ale także specjalistyczne porady dotyczące włosów (peruki, chusty, opaski). Tak więc zabiegi i porady kosmetologiczne pomagają osobom chorym zadbać o siebie i skorygować widoczne skutki leczenia przeciwnowotworowego takie jak łysienie, bladość, suchość skóry, blizny, rumień czy dystrofia paznokci. Nowym osiągnięciem kosmetologii onkologicznej są metody/systemy chłodzenia skóry głowy, które mogą pomóc w zapobieganiu wypadaniu włosów związanym ze stosowaniem niektórych leków chemioterapeutycznych – zmniejszenie przepływu krwi do skóry głowy powoduje zmniejszenie stopnia uszkodzenia mieszków włosowych podczas leczenia i wypadania włosów. Zabiegi kosmetologiczne po terapiach onkologicznych to, poza terapią pielęgnacyjną, także makijaż permanentny (rekonstrukcja rzęs i brwi), usługi protetyczne czy dopasowania biustonoszy.
Zabiegi kosmetologiczne dla pacjentów onkologicznych powinny być wykonywane przez osoby odpowiednio przeszkolone w zakresie kosmetyki onkologicznej. Główna różnica między kosmetologiem a kosmetyczką to przede wszystkim wykształcenie. Kosmetyczką można zostać już po zakończeniu zawodowego kursu, a kosmetologiem zostaje się po trzyletnich studiach na uczelni wyższej, których program obejmuje m.in. podstawy anatomii i dermatologii oraz fizykoterapię, chemii kosmetyczną, psychologię, dietetykę i higienę. Niestety wciąż nie ma zbyt wielu kosmetologów. Jednak powstają już pierwsze gabinety zatrudniające osoby z doświadczeniem w kosmetologii i onkologii. Kosmetologów onkologicznych od innych praktyków kosmetologii odróżnia wyjątkowe zrozumienie potrzeb pacjentów onkologicznych. Także na oddziałach ginekologicznych leczących raka piersi zabiegi kosmetyczne świadczą specjalnie przeszkolone pielęgniarki, opieka tego rodzaju może i powinna być rozszerzona na innych chorych na nowotwory płci męskiej i żeńskiej.
Wpływ opieki kosmetologicznej i kosmetyków po chemioterapii i radioterapii na jakość życia
Wpływ opieki kosmetologicznej na jakość życia w przebiegu chemioterapii i radioterapii badano głównie wśród pacjentek z rakiem piersi. Wyniki tych badań jasno pokazują, że kobiety, które otrzymały opiekę kosmetologiczną były bardziej pewne siebie i bardziej optymistycznie nastawione do efektów leczenia w porównaniu to grupy kontrolnej, a wiadomo, że pewność siebie u tych pacjentek jest obniżona, co może wpływać na ich podejście do terapii.
Kosmetolodzy planują zabiegi pielęgnacyjne indywidualnie dla każdego pacjenta w oparciu o wskazania lekarza, który określi jakie zabiegi są dozwolone i jakich obszarów ciała nie mogą dotyczyć oraz w oparciu o swoją zaawansowaną wiedzę na temat skutków ubocznych związanych z leczeniem onkologicznym. Zabiegi kosmetologiczne mogą się różnić w zależności od tego czy pacjent jest w trakcie leczenia czy w okresie rekonwalescencji.
Pielęgnacja skóry po chemioterapii i radioterapii
Pielęgnacja skóry pacjentów po chemioterapii i radioterapii wymaga zastosowania specjalnych linii kosmetyków (nietoksycznych, niezwierających parabenów), których skład opiera na aktywnych substancjach naturalnych, o znanych i potwierdzonych właściwościach przeciwzapalnych, przeciwutleniających i wzmacniających układ odpornościowy. Do takich substancji należą m.in. olejki z nasion marchwi, czy baobabu, ekstrakty z awokado i mango, olej jojoba i ze słodkich migdałów, olejki z pestek winogron i oliwek oraz witaminy E i F. Macerat z marchwi, ekstrakt z szałwii muszkatałowej, czy ekstrakty z awokado są coraz częściej przedmiotem badań naukowych ze względu na ich działanie przeciwutleniające, naprawcze i ochronne. Razem z innymi naturalnymi składnikami aktywnymi, takimi jak olej z pestek winogron i oliwa z oliwek oraz masło Shea, zapewniają m.in. dodatkową podaż korzystnych lipidów, podobnych strukturalnie do naturalnych lipidów skóry. Podobnie witaminy E i F, dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym, naprawczym i przeciwzapalnym nawilżają i zmiękczają skórę, przyspieszają gojenie drobnych ran, redukują zaczerwienienia, koją, wspomagają odbudowę tkanki skórnej po zabiegach drażniących, łagodzą stany zapalne, rozwijają silne działanie wazoochronne (poprawiają mikrokrążenie w skórze) oraz głęboko wzmacniają zarówno barierę jak i naturalne funkcje obronne skóry.
Kosmetologia onkologiczna uzupełnia onkologię medyczną i wpisuje się w holistyczne/zintegrowane podejście do leczenia nowotworów. Onkologia w ujęciu holistycznym skupia się na całej osobie chorego, jego – umyśle, ciele i duchu. Medycyna zindywidualizowana uwzględnia unikalne potrzeby każdego pacjenta onkologicznego, bo każdy pacjent może inaczej reagować na raka i/lub leczenie raka, a kosmetolodzy onkologiczni, przeszkoleni w dziedzinie estetyki onkologicznej, starają się podchodzić do pielęgnacji skóry i innych zabiegów z wysoką wrażliwością na stan osób dotkniętych nowotworami. Zabiegi kosmetologiczne mogą przynosić ulgę chorym zmagającym się z rakiem, łagodząc ich objawy i reakcje skórne oraz poprawiając ich ogólne samopoczucie.
