Leczenie onkologiczne, w tym m.in. chemioterapia i radioterapia, ma wpływ na naszą jamę ustną, uzębienie oraz gruczoły ślinowe (ślinianki). Powstałe skutki uboczne mogą utrudnić jedzenie, mówienie, żucie czy połykanie. O działaniach niepożądanych oraz sposobach, jak sobie z nimi radzić, dowiecie się z poniższego artykułu.
Spis treści:
- 1. Dlaczego należy odwiedzić dentystę przed leczeniem przed leczeniem onkologicznym?
- 2. Jak chemioterapia wpływa na jamę ustną i zęby? – leczenie stomatologiczne podczas chemioterapii
- 3. Najczęstsze działania niepożądane po chemioterapii
- 4. Jakie inne problemy stomatologiczne mogą wystąpić po leczeniu raka?
- 5. Co można zrobić w przypadku zaobserwowania skutków ubocznych?
- 6. Dbanie o zęby podczas chemioterapii
- 7. Pielęgnacja jamy ustnej i zębów po chemioterapii i radioterapii
- 8. Najczęściej zadawane pytania dotyczące pielęgnacji jamy ustnej oraz zębów w trakcie chemioterapii i radioterapii?
- – Kiedy należy umówić się na wizytę u dentysty?
- – Co należy zrobić, jeśli dentysta poinformuje mnie, że konieczne jest usunięcie zęba?
- – Jakie długoterminowe problemy z zębami mogą wystąpić po radioterapii?
- – Jak można zmniejszyć skutki przewlekłej suchości w ustach?
- – Jak przekonać pacjentów, aby po zdiagnozowaniu raka traktowali priorytetowo pielęgnację jamy ustnej, dziąseł i zębów, pomimo wielu wymagań dotyczących ich czasu i uwagi?
Dlaczego należy odwiedzić dentystę przed leczeniem przed leczeniem onkologicznym?
Rola stomatologa w opiece nad pacjentem przed, w trakcie i po kursie chemioterapii jest kluczowa, dlatego jeszcze przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego ważne jest umówienie się na wizytę u specjalisty. Pamiętaj, że przed przystąpieniem do zabiegów dentystycznych lekarz onkolog powinien poinformować stomatologa o aktualnym stanie zdrowia, charakterystyce jednostki chorobowej oraz zaleconej terapii przeciwnowotworowej.
#PoradaEksperta: Przed wizytą zaleca się wykonanie zdjęcia rentgenowskiego w celu oceny korzeni zębów.
Właściwa higiena jamy ustnej, przed i w trakcie leczenia onkologicznego, może pomóc w zapobieganiu lub zmniejszaniu skutków ubocznych leczenia. Wykazano, że pacjenci, którzy zadbali o właściwą opiekę stomatologiczną, zmniejszają swoje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, dlatego tak ważna jest wizyta u stomatologa co najmniej 4 tygodnie przed rozpoczęciem leczenia, aby można było wyleczyć ewentualne infekcje lub podrażnienia. Podczas takiej wizyty dentysta lub protetyk może:
-
- – omówić potencjalne powikłania jamy ustnej oraz zębów spowodowane leczeniem onkologicznym,
- – przekazać wskazówki, które pomogą utrzymać zęby w dobrej kondycji
- – wyleczyć popsute lub zainfekowane zęby,
- – upewnić się, że protezy dobrze pasują i nie podrażniają dziąseł,
- – wzmocnić kondycję dziąseł oraz zębów zalecając odpowiednie preparaty.
Jeśli już zaczęłaś/zacząłeś leczenie, a nie poszedłeś/aś do dentysty, zrób to jak najszybciej.
Jak chemioterapia wpływa na jamę ustną i zęby – leczenie stomatologiczne podczas chemioterapii
Podczas chemioterapii nie zaleca się podejmować leczenia stomatologicznego, ponieważ ekstrakcje i inne inwazyjne procedury zwiększają ryzyko wystąpienia infekcji. Zabiegi dentystyczne warto odłożyć na późniejszy termin. Jeśli jednak istnieje pilne wskazanie przeprowadzenia leczenia, lekarz dentysta musi być świadomy stopnia immunosupresji pacjenta.
Zarówno pomiędzy cyklami, jak i w trakcie całego trwania chemioterapii ważne jest, aby higiena jamy ustnej została zachowana na zadowalającym poziomie, a z diety została wykluczona żywność próchnicogenna.
#PoradaEksperta: Poznanie możliwych skutków ubocznych dla zębów oraz jamy ustnej, szczególnie jeśli zdiagnozowano u Ciebie raka jamy ustnej lub gardła, może pomóc Ci poczuć się lepiej przygotowanym do leczenia.
Najczęstsze działania niepożądane po chemioterapii
Do najczęstszych działań niepożądanych chemioterapii należy m.in. choroba przyzębia, czy zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (OM). Jest bolesna reakcja zapalna błony śluzowej jamy ustne, która charakteryzuje się naciekaniem komórek zapalnych, po którym następuje uszkodzenie nabłonka i owrzodzenie. OM pojawia się 4-7 dni po rozpoczęciu kursu wysokodawkowego i zanika 2-4 tygodnie po zakończeniu leczenia. Leki, które często powodują OM to doksorubicyna, bleomycyna, fluorouracyl lub metotreksat. Inne objawy oraz skutki uboczne jamy ustnej oraz uzębienia powstałe w wyniku leczenia onkologicznego mogą obejmować:
-
- – suchość w ustach,
- – zagęszczenie śliny,
- – zmiany w smaku,
- – owrzodzenia jamy ustnej,
- – próchnicę,
- – trudności z połykaniem, znane również jako dysfagia
- – trudności w żuciu lub otwieraniu ust,
- – zapalenie lub ból dziąseł,
- – pieczenie języka,
- – trismus, czyli szczękościsk
- – krwawienie z dziąseł,
- – większe ryzyko próchnicy zębów lub chorób dziąseł.
Oczywiście nie wszystkie metody leczenia raka wpływają na kondycję jamy ustnej, zębów i szczęki.
Jakie inne problemy stomatologiczne mogą wystąpić po leczeniu raka?
Skutki uboczne, które mogą pojawić się w wyniku chemioterapii to:
-
- – skrócenie lub przerzedzenie korzeni zębów,
- – utrata zębów lub korzeni,
- – problemy ze szkliwem zębów skutkujące białymi przebarwieniami na zębach,
- – plamy na zębach, bruzdy i dołki w zębach,
- – zwiększona podatność na barwienie zębów.
Skutki uboczne, które mogą pojawić się w wyniku radioterapii to:
-
- – zwiększone ryzyko próchnicy,
- – skrócenie lub przerzedzenie korzeni zębów,
- – wczesna utrata zębów lub korzeni,
- – problemy ze szkliwem skutkujące powstawaniem biały plam lub przebarwień,
- – zwiększone ryzyko wrażliwości zębów na uczucie gorąca i zimna,
- – xerotomia, czyli suchość w ustach spowodowana zmniejszoną produkcją śliny,
- – zmiana smaku,
- – trismus, czyli szczękościsk – ograniczona zdolność pełnego otwarcia ust,
- – dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego powodująca ból przed uszami,
- – powstanie wad zgryzu,
- – choroba przyzębia (dziąseł).
Co można zrobić w przypadku zaobserwowania tych skutków ubocznych?
Dbanie o zęby i dziąsła jest ważne na każdym etapie leczenia. Jeśli Twoje dziąsła nie są zdrowe, mogą zanikać, kurczyć się i odsunąć się od zębów, co z kolei może przyczyniać się do infekcji kości, która podtrzymuje korzenie. Kość może również powoli rozpuszczać się, powodując rozchwianie zębów, czyli paradontozę.
Aby zmniejszyć ryzyko powikłań tj. ubytki, owrzodzenia jamy ustnej czy infekcje, ważne jest, aby utrzymywać jamę ustną, zęby oraz dziąsła w czystości. Zapalaniu przyzębia można również zapobiegać poprzez właściwą dietę i wspieranie organizmu witaminami, np. w postaci olejów wzbogaconych o witaminy – sprawdź ONCORIA IN REGENERACJA FORTE.
Dbanie o zęby podczas chemioterapii
Jak dbać o zęby podczas chemioterapii? Co mogę zrobić, aby utrzymać zęby oraz jamę ustną w dobrej kondycji? Poznaj wskazówki, które pomogą Ci poprawić zdrowie jamy ustnej i złagodzą powstałe skutki uboczne:
-
- Mycie zębów:
- – Delikatnie myj zęby 2 razy dziennie – do pielęgnacji jamy ustnej wybierz szczoteczkę o miękkim włosiu. Przed myciem zębów możesz dodatkowo zmiękczyć włosie, namaczając je w ciepłej wodzie.
- – Używaj pasty do zębów z fluorem, aby zapobiec próchnicy.
- – Co 2 godziny możesz płukać usta roztworem wody, soli i soda oczyszczonej, aby zapobiec bolesności.
- – Podczas szczotkowania umieść szczoteczkę pod niewielkim kątem w kierunku dziąsła.
- – Nie używaj płynów do płukania ust z dodatkiem alkoholu, który dodatkowo może podrażnić jamę ustną.
- – Umyj język, aby usunąć bakterie, które mogą powodować nieświeży oddech.
- Dieta:
- – Pamiętaj o nawodnieniu – pij minimum 1,5 litra wody dziennie, aby zadbać o odpowiednie nawilżenie organizmu od wewnątrz.
- – Ssij kostki lodu, kiedy odczuwasz pieczenie w ustach.
- – Spożywaj pokarmy, które są miękkie oraz łatwe do żucia i połknięcia.
- – Wprowadź dietę niskocukrową – zmniejsz spożycie cukru; bakterie w jamie ustnej wykorzystują cukier do życia, co w efekcie pozwala wytwarzać kwas, który powoduje próchnicę zębów.
- – Zadbaj o podaż witamin w diecie – postaraj się, aby Twoje posiłki były bogate w witaminy, makro- i mikroelementy. Rozważ również dostarczanie odpowiedniej ilości witaminy D oraz wapnia, które pomogą zachować mocne i zdrowe zęby oraz szczękę.
- – Unikaj w swojej diecie alkoholu oraz intensywnych smaków i tekstów – w trakcie leczenia unikaj gorących, ostrych, kwaśnych i chrupiących potraw, które mogą podrażniać usta
- Fizjoterapia i ćwiczenia:
- – Wykonuj ćwiczenia zapobiegające sztywności szczęki, czyli ćwiczenia rozluźniające.
- Pielęgnacja:
- – Stosuj produkty do pielęgnacji skóry twarzy i ust, aby zapobiec wysuszeniu i pękaniu.
Pielęgnacja jamy ustnej i zębów po chemioterapii i radioterapii
Jak powinna wyglądać pielęgnacja jamy ustnej i zębów po chemioterapii i radioterapii? Najważniejszym elementem po zakończeniu leczenia, jest ocena stanu zębów przez stomatologa oraz w razie konieczności, zaplanowanie leczenia stomatologicznego, jednak po wcześniejszej konsultacji z onkologiem.
Po zakończeniu chemioterapii i radioterapii możesz wrócić do swojej regularnej opieki stomatologicznej – szczotkowania, nitkowania oraz regularnych wizyt w higienistki w celu czyszczenia. Zaleca się również wizytę u stomatologa, jednak po wcześniejszej konsultacji z onkologiem, aby usunąć pozostałe ogniska infekcji oraz przywrócić estetykę oraz funkcjonalność.
W przypadku osób, które przeszły radioterapię głowy i szyi, zaleca się wprowadzenie dodatkowych środków ostrożności, które obejmują m.in. wizyty u dentysty co 4-6 tygodni przez pierwsze 6 miesięcy.
Kontrola u dentysty po zakończeniu leczenia jest szczególnie ważna, ponieważ radioterapia może powodować suchość w ustach, wzrost próchnicy oraz zmiany w mięśniach i kościach.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące pielęgnacji jamy ustnej oraz zębów w trakcie chemioterapii i radioterapii
Kiedy należy umówić się na wizytę u dentysty?
Przed leczeniem: dentystę co najmniej 1 miesiąc przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego. Po leczeniu: Gdy tylko poczujesz się komfortowo i sprawnie fizycznie, możesz wrócić do dentysty na rutynową kontrolę i leczenie w razie potrzeby.
Co powinienem zrobić, jeśli dentysta poinformuje mnie, że konieczne jest usunięcia zęba?
Przed przystąpieniem do ekstrakcji zębów należy najpierw skonsultować się ze swoim radioonkologiem lub onkologiem. W miarę możliwości zaleca się unikania ekstrakcji zębów po radioterapii, aby zmniejszyć ryzyko osteoradionekrozy szczęki (ORN). Jednak w razie potrzeby, lekarz stomatolog może podjąć leczenie, zachowując szczególne środki ostrożności.
Jakie długoterminowe problemy z zębami mogą wystąpić po radioterapii?
Jednym z powszechnych przewlekłych lub trwałych skutków występujących u osób leczonych radioterapią, szczególnie przy raku głowy i szyi jest suchość w ustach. Suchość w jamie ustnej, znana również jako kserostomia, może prowadzić do zwiększonego ryzyka próchnicy zębów z powodu zmian w ilości i jakości śliny. Ślina pomaga usuwać pokarm z zębów, odgrywa rolę w utrzymaniu równowagi bakterii w jamie ustnej i pomaga zębom „remineralizować” lub ponownie twardnieć.
W przypadku protez zębowych brak śliny może powodować trudności lub dyskomfort w ich noszeniu. Zaleca się pacjentom unikania ekstrakcji lub innych inwazyjnych zabiegów chirurgicznych w obszarach szczęki, które zostały poddane radioterapii, aby uniknąć potencjalnych powikłań gojenia.
Jak można zmniejszyć skutki przewlekłej suchości w ustach?
Ponieważ bardzo trudno zapobiec spadkowi produkcji śliny podczas chemioterapii, a zwłaszcza naświetlania, ważne jest stosowanie pasty do zębów z fluorem, aby zęby były bardziej odporne na próchnicę. W diecie zaleca się unikania słodkich i kwaśnych napojów, a także gum lub cukierków zawierających cukier. Jako zamiennik warto wybierać produkty bez cukru lub zawierające ksylitol, które hamują rozwój bakterii powodujących próchnicę zębów.
Osoby chore powinny szczotkować zęby po każdym posiłku, jeśli to oczywiście możliwe. W aptekach oraz sklepach internetowych dostępne są również różne produkty zastępujące ślinę, które mogą pomóc złagodzić suchość w ustach.
Skorzystaj również z bezpłatnej wizyty u onkodietetyka: ZAMÓW VOUCHER.
Jak przekonać pacjentów, aby po zdiagnozowaniu raka traktowali priorytetowo pielęgnację jamy ustnej, dziąseł i zębów, pomimo wielu wymagań dotyczących ich czasu i uwagi?
Systematyczne zarządzanie zdrowiem zębów po postawieniu diagnozy jest szczególnie ważne w unikaniu opóźnień w leczeniu raka i minimalizowaniu potencjalnych powikłań. Zdrowie jamy ustnej ma duży wpływ na:
-
- – zdolność do utrzymania odpowiedniego sposobu odżywiania – możemy dobrze się odżywiać,
- – zachowanie możliwości mowy – możemy swobodnie wypowiadać swoje opinie,
- – ogólny wygląd – możemy uśmiechać z pewnością siebie, co pozytywnie wpływa na nasz ogólny stan zdrowia i samopoczucie.
Opracowano na podstawie
- 1. Harding, J. Dental care of cancer patients before, during and after treatment. BDJ Team 4, 17008 (2017).
- 2. Werning JW. New York: Thieme medical publisher; 2007. Oral Cancer: Diagnosis, Management, and Rehabilitation; p. 1.
- 3. Epstein JB, Schubert MM. Oropharyngeal mucositis in cancer therapy. Review of pathogenesis, diagnosis, and management. Oncology (Williston Park) 2003;17:1767–79.
- 4. Brown LR, Dreizen S, Handler S, Johnston DA. Effect of radiation-induced xerostomia on human oral microflora. J Dent Res. 1975;54:740–50.
- 5. Fleming TJ. Oral tissue changes of radiation-oncology and their management. Dent Clin North Am. 1990;34:223–37.
Tags: wypadanie zębów po chemioterapii leczenie jamy ustnej w chemioterapii czy przy chemioterapii wyrwać zęba chemioterapia a zęby kserotomia sztuczna ślina po radioterapii usuwanie zębów po radioterapii radioterapia a żeby pacjent onkologiczny u stomatologa stomatologia onkologiczna oncoria in regeneracja forte oncoria in olej tłoczony na zimno z nasion rzepaku olej tłoczony na zimno z nasion ostropestu olej tłoczony na zimno z nasion lnu złocisteg olej tłoczony na zimno z pestek dyni oliwa z oliwek tłoczona na zimno mieszanina tokoferoli (witamina E) palmitynian retinylu (witamina A) cholekalcyferol (witamina D3) witamina E witamina A witamina d3 olej rzepakowy olej z ostropestu olej lniany olej z dyni oliwa z oliwek olej rzepakowy nierafinowany olej z ostropestu nierafinowany olej lniany nierafinowany olej z witaminą D olej z witaminą D3 olej z witaminą A olej z witaminą E oleje jadalne